چگونگی همزمانی شب‌های قدر با نوروز و اول سال جدید: با نگاهی به شعر سعدی

‌

🗓️ پنجشنبه ۳۰ اسفند ۱۴۰۳

‌

◾ خورشید لارستان: مقارنه‌ اول نوروز (اعتدال بهاری) با شب‌های قدر (۱۹ تا ۲۳ رمضان از دید شیعه و یکی از ده شب آخر رمضان از دید اهل سنت) به دلیل تفاوت بین تقویم هجری شمسی و هجری قمری، به صورت دوره‌ای اتفاق می‌افتد. برای محاسبه‌ این دوره، باید به تفاوت بین این دو تقویم توجه کرد:

‌

۱. تقویم هجری شمسی: یک سال شمسی حدود ۳۶۵ یا ۳۶۶ روز است و بر اساس حرکت زمین به دور خورشید محاسبه می‌شود. اول نوروز همیشه در لحظه‌ اعتدال بهاری (حدود ۲۰ یا ۲۱ مارس میلادی) قرار دارد.

‌

۲. تقویم هجری قمری: یک سال قمری حدود ۳۵۴ یا ۳۵۵ روز است و بر اساس حرکت ماه به دور زمین محاسبه می‌شود. ماه رمضان و شب‌های قدر هر سال حدود ۱۰ تا ۱۲ روز نسبت به تقویم شمسی عقب‌تر می‌روند.

👈🏻 با توجه به این تفاوت، تقویم قمری و شمسی تقریباً هر ۳۳ سال یک بار به هم نزدیک می‌شوند. یعنی هر ۳۳ سال شمسی، تقویم قمری حدود یک چرخه‌ کامل (۳۳ × ۱۱ روز = ۳۶۳ روز) عقب‌تر می‌رود. بنابراین، شب‌های قدر تقریباً هر ۳۳ سال یک بار با اول نوروز مقارن می‌شود. یعنی اگر زنده باشید احتمالا سال ۱۴۳۷ هم یکبار دیگر این تقارن شب‌های قدر و اول نوروز را خواهید دید. حالا حساب کنید آن زمان چند سال دارید!

‌

▪️سعدی شیرازی نیز در یکی از اشعارش به این تقارن اشاره کرده است:مبارک‌تر شب و خرم‌ترین روزبه استقبالم آمد بخت پیروزدهل‌زن گو دو نوبت زن بشارتکه دوشم قدر بود، امروز نوروز

👈🏻 شاید برایتان جالب باشد که بدانید این شعر سعدی با این محاسبه در چه سالی سروده شده است. اما عدم ثبت سال دقیق تولد و وفات سعدی کار را پیچیده می‌کند. آنچه اما مشخص شده عمر طولانی سعدی هست. بررسی‌ها نشان می‌دهد او بین ۹۰ تا ۱۱۰ سال عمر کرده است. چنانچه در یکی از اشعارش می‌گوید: چو عمر من به نود رفت و همچنان باقی‌ست / بسا گره که به مشاطه‌گان پیر گشود!

‌

▪️و از آنجایی که سال تولد و وفات سعدی را بین ۵۸۵ تا ۶۹۵ ذکر کرده‌اند (با اختلاف‌های زیاد البته) می‌توان گفت که او سه بار تقارن بین شب‌های قدر و نوروز را تجربه کرده است. یکبار در دوره جوانی‌اش حدود ۳۸ تا ۴۳ سالگی، یکبار در دوره میانسالی حدود ۷۰ تا ۷۵ سالگی و یکبار هم زمانی که بالای صد سال داشته است(اگر واقعا صد سال عمر کرده باشد). بنابراین دقیق نمی‌توان گفت که این شعر سعدی در چه سالی و چه دوره‌ای از عمرش سروده شده اما بنظر می‌رسد در دوران جوانی‌اش سروده باشد که نگارش غزلیاتش را شروع کرده است. کما اینکه در پاورقی تصحیح فروغی ذیل این غزل آمده “در یکی از نسخه‌های قدیم در عنوان این غزل نوشته شده: «آغاز کتاب طیبات بمبارکی»”. یعنی سعدی نگارش غزلیات خود را با این شعر آغاز کرده است!

 

---

---