همه چیز درباره بارش‌های تابستانه: چرا پیش‌بینی‌ چهل‌پسینی‌ها دشوار است و اینقدر نامنظم و خسارت‌بارند؟!

🗓️ پنجشنبه ۱۶ مرداد ۱۴۰۴

◾ خورشید لارستان: نقشه‌های هواشناسی از پیش‌بینی بارش‌های تابستانه در بخش‌های وسیعی از مناطق جنوب فارس تا کرمان و هرمزگان از چهارشنبه تا شنبه پیش‌رو خبر داده‌اند. اما چرا باران‌های تابستانه اینقدر پیچیده و پیش‌بینی ناپذیرند؟ بیایید با هم این موضوع را بررسی کنیم.

▪️ منشا بارش‌های تابستانه جنوب فارس کجاست؟
بارش‌های تابستانه‌ مناطق جنوبی ایران، از جمله لارستان، عمدتاً از مونسون جنوب‌شرقی آسیا و به‌ویژه مونسون اقیانوس هند منشأ می‌گیرند. به این صورت که در تابستان، قاره‌ آسیا به‌شدت داغ می‌شود و یک کم‌فشار حرارتی عظیم در شمال هند و پاکستان و ایران شکل می‌گیرد. این کم‌فشار، جریان‌های پُررطوبت از اقیانوس هند و دریای عرب را به سمت شمال و شمال‌غرب می‌کشد. رطوبت زیاد همراه با گرمای شدید و شرایط کوهستانی باعث می‌شود در ساعات عصرگاهی، ابرهای همرفتی (کومولونیمبوس) ایجاد شوند. این ابرها منجر به بارش‌های رگباری، ناگهانی و شدید می‌شوند که معمولا با رعد و برق شدید همراهند.

▪️ چرا این بارش‌ها خسارت‌بار هستند؟
این بارش‌ها معمولاً در زمان بسیار کوتاه (مثلاً ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت) حجم زیادی آب تخلیه می‌کنند. چون زمین خشک و داغ است، آب نمی‌تواند جذب زمین شود و بلافاصله روان‌آب و سیل ایجاد می‌شود. نبود کانال‌ها و زه‌کشی مناسب، ساخت‌وساز در مسیر رودخانه‌های فصلی یا تغییر مسیر رودخانه‌های فصلی موجب تشدید سیلاب می‌شود. همچنین ابرهای مونسونی معمولاً بسیار پرانرژی هستند که رعد و برق‌های زیادی تولید می‌کنند و همراه شدن‌شان با بادهای شدید باعث آتش‌سوزی، آسیب به تجهیزات برقی، مرگ احشام یا حتی افراد در فضای باز می‌شود.

▪️ و اما چرا پیش‌بینی بارش‌های مونسونی تابستانه‌ دشوار است؟
مونسون تابستانه برخلاف جبهه‌های بزرگ هوا، بیشتر تحت تأثیر بالا رفتن محلی هوای گرم و مرطوب است. این بالا رفتن‌ها ممکن است در یک نقطه قوی باشد و در نقطه‌ای نزدیک، ضعیف یا اصلاً نباشد. حتی در شعاع چند کیلومتری هم تفاوت بزرگی ایجاد می‌کند. علاوه بر این ابرهای کومولونیمبوس (Cumulonimbus) خیلی موضعی هستند این ابرها ظرف ۲۰ تا ۳۰ دقیقه تشکیل می‌شوند و ممکن است فقط منطقه‌ای کوچک را تحت تأثیر قرار بدهند. بنابراین، اگرچه تصاویر ماهواره‌ای، گسترش ابر را نشان می‌دهند، ولی محل دقیق بارش را نمی‌توانند مشخص کنند. علاوه بر این چیزهایی مثل توپوگرافی منطقه (کوه، دره، جلگه)، دمای سطح خاک، پوشش گیاهی یا نبود آن، جریانات صعودی محلی، و حتی رطوبت نسبی ۲ تا ۳ کیلومتر بالاتر از سطح زمین همگی باعث می‌شوند که یک منطقه باران بگیرد و منطقه‌ای در چند کیلومتریش اصلاً باران نبارد. و در پایان اینکه مدل‌های هواشناسی، اغلب داده‌ها را با تفکیک‌های مثلاً ۱۰ کیلومتر × ۱۰ کیلومتر تحلیل می‌کنند در حالی‌که بارش‌های تابستانه مونسونی می‌توانند فقط در یک محدوده ۲ کیلومتری یا حتی کمتر از آن رخ دهند!

 

---

---