همدلی از همزبونی بهتره!

 

عارف رفیعی: این نوشته را حدودا یک سال پیش برای سایت آفتاب لارستان نوشته ام. در این چند روز که دیده ام متاسفانه برخی از حوادث ناگوار مکه، فرصتی ساخته اند برای تاختن به باورهای قربانیان و دیگر زائران مکه، به نظرم باز نشر آن نوشته، البته با اندکی تغییرات، می تواند مناسب باشد.

همدلی از همزبونی بهتره!

احتمالا همه ما پیام هایی در فضای اجتماعی را دیده ایم که با اشاره به هزینه بالای حج یا مراسم عزاداری محرم، این کنش ها و فعالیت های مذهبی را زیر سوال می برند. در این نوشته بر آنم از دید خودم به تحلیل این پیام ها بپردازم.

با کنکاش در اینگونه پیامها می توان گفت که عامل مهم مدارا و «همدلی» در بیشتر اینگونه متن ها دیده نمی شود. ابتدا باید به مفهوم همدلی اشاره داشته باشم؛ همدلی یعنی اینکه من فارغ از اختلاف دید با دیگری، بتوانم از دید وی به قضایا بنگرم و بر مبنای آن دید در مورد رفتارش قضاوت کنم. بدیهی است همدلی به معنای هم رایی نیست. یعنی من می توانم این حق را به خودم بدهم که باور دیگری را نقد کنم. اما همدلی یعنی این که من رفتارها و کنش های هر فرد را بر مبنای باورهای خود آن فرد تحلیل کنم نه بر اساس الگوی فکری خودم.

با این تعریف می توان گفت، فردی که با بزرگنمایی هزینه های حج و احتمالا بیان نیاز مستمندان جامعه، سعی دارد حج رفتن را زیر سوال ببرد، در واقع نتوانسته یا نخواسته است با یک مومن معتقد به حج مدارا داشته باشد و با عقاید او همدلی نشان دهد؛ یعنی این توانایی را ندارد که در هنگام قضاوت در مورد عملکرد وی، ابتدا از دریچه دید او به مسئله بنگرد.

بعید است مشکل اکثر این افراد، هزینه کم یا زیاد مراسم دهه محرم یا حج باشد، یعنی مثلا اگر بجای اینکه در یک شب در تهران ۲۰ میلیارد تومان هزینه برگزاری عزاداری محرم شود (آماری که در فضای مجازی نقل می شود) ۱۰ میلیون تومان هزینه شود، باز این طعنه به این رسم آئینی ادامه خواهد یافت چون اساسا مشکل با خود این رسم است نه هزینه هایش و از آنجا که کمتر مدارا و همدلی با دیگران را آموخته ایم، چه بسا می خواهیم دیگران نیز همانند ما به دنیا بنگرند و همانند ما در مورد مفاهیمی مانند نیک اندیشی قضاوت کنند یا حتی مطابق دیدگاه ما هزینه کنند!

گویا برای ما پذیرفته نیست که انسان چه مومن و چه غیر مومن این حق را دارد که مطابق نیاز، اعتقاد و سلیقه خود هزینه کند. مثلا اگر بحث توریسم را در نظر بگیریم همچنان که فرد حق دارد هزینه ای صرف مسافرت به پاریس و دبی و بانکوک کند، به همان اندازه حق دارد با هر انگیزه ای که دارد، برای سفر حج هزینه کند. اما نبود همدلی و احتمالا عرب ستیزی یا اسلام ستیزی باعث می شود، این حق طبیعی مومن، مورد طعن قرار گیرد!

نکته مهم اینکه در این پیام ها سعی می شود تناقضی بین عمل و اعتقاد مومنان کشف شود! بدین شکل که با پیش کشیدن بحث نیازمندان جامعه، هزینه برای محرم و حج را زاید می دانند! یعنی با همان دید یکجانبه و تمامیت خواه حتی اولویت بندی فرد مومن در هزینه کردن دارایی خود هم زیر سوال می رود!

این درحالی است که اگر نگاه همدلانه وجود داشته باشد یعنی از دید فرد مومن به ماجرا نگریسته شود، کمک به مستمندان و هزینه برای حج هیچ تناقضی ندارند. در ضمن با همین منطق ضعیف، می توان بسیاری از هزینه های زندگی امروزی مانند را چه از جانب مومن و چه غیرمومن زیر سوال برد! 

---

---