کمال‌گرایی به مثابهٔ یک شمشیر دو لبه: دوست یا دشمن؟

‌

?️ چهارشنبه ۲۷ تیرماه ۱۴۰۳

‌

⬛ کمال‌گرایی یکی از ویژگی‌هایی است که بسیاری از افراد با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. امروزه به دلیل سرعت بالای رشد تکنولوژی و رسانه‌های جمعی، که دسترسی به اطلاعات را برای افراد ساده‌تر می‌کند و احتمالا انتظارات آن‌ها را از مسائل دنیای پیرامون خود بالا می‌برد، این ویژگی با شدت و شیوع بیشتری در بین افراد وجود دارد.

‌

◼️ کمال‌گرایی به تمایل فرد برای دستیابی به اهداف والا و انجام دادن کارها به شکلی بی‌ عیب و نقص اشاره دارد. افراد کمال‌گرا معمولا انتظارات بالایی از خود دارند و دوست دارند در هر زمینه‌ای، بهترین عملکرد را از خود نشان دهند. این تمایل به عملکرد حداکثری می‌تواند در افراد باعث ایجاد انگیزه شود و تمرکز و توجه آن‌ها را در انجام دادن فعالیت‌ها و پیگیری اهداف‌شان افزایش دهد. اما کمال‌گرایی معمولا چیزی فراتر از این است و می‌تواند افراد را در دام بسیاری از مشکلات مانند استرس و اضطراب، افسردگی، احساس ناکافی بودن، فرسودگی شغلی و مواردی از این قبیل گرفتار کند.

‌

◼️ ما نمی‌توانیم آدم‌ها را به دو دسته کمال‌گرا و غیرکمال‌گرا تقسیم کنیم. کمال‌گرایی همچون یک پیوستاری است که هر کس می‌تواند در نقطه‌ای از آن جای داشته باشد. برای درک مفهوم کمال‌گرایی باید آن را با رشد و پیشرفت سالم متفاوت در نظر گرفت. کمال‌گرایی نهایت سعی خود را کردن نیست. کمال‌گرایی تمایل به بی‌نقص به نظر رسیدن از نگاه دیگران است. از آن‌جا که ما انسان‌ها موجوداتی کاملا اجتماعی هستیم، ناگزیر به تفکر دیگران درباره خودمان اهمیت می‌دهیم. اینجاست که گمان می‌کنیم کمال‌گرایی می‌تواند برای ما سپری باشد که از ما در برابر احساس آزاردهنده شرم، قضاوت و یا انتقاد دیگران محافظت می‌کند. اما زهی خیال باطل!

‌

◼️ کمال‌گرایی بیش از هر چیز زاییدهٔ احساس شرم و خودکم‌بینی در افراد است. این امر می‌تواند توسط فرهنگ خانوادگی افراد ایجاد شده باشد. افرادی که در خانواده‌های بسیار سخت‌گیر و با انتظارات بسیار بالا تربیت شده‌اند، با احتمال بیشتری به کمال‌گرایی روی می‌آورند. همچنین فشارهای اجتماعی و رشد و توسعه رسانه‌های جمعی که استانداردهای سطح بالا را در دسترس افراد قرار می‌دهد و فرهنگ موفقیت و رقابت را ترویج می‌کند، می‌تواند به گسترش این امر دامن بزند.

‌

◼️ اولین گام برای اینکه از کمال‌گرایی کمترین آسیب را دریافت کنیم و جای خود را در نقطه‌ای مناسب از پیوستار کمال‌گرایی حفظ کنیم، پذیرشِ کامل نبودن، به عنوان بخشی از وجود انسان است. اگر ناقص بودن، باعث می‌شود احساس شرمی عمیق در ما برانگیخته شود، ممکن است در دام چرخهٔ معیوب کمال‌گرایی و احساس شرم گرفتار شویم. در این وضعیت، کمال‌گرایی به دلیل انتظارات بسیار بالا و غیر واقع‌بینانه می‌تواند به شکست ما در فعالیت‌ها منجر شود و احساس شرم را در ما زنده کند. در راستای تجربه چنین احساسی، ما برای رسیدن به کمال، برای جبران این احساس برانگیخته می‌شویم اما دوباره در دام شکست و احساس شرم ناشی از آن گرفتار می‌آییم.

‌

◼️ پس از اینکه پذیرفتیم کامل نبودن بخشی از انسان بودن است، باید خودشفقت‌ورزی را تمرین کنیم. تمرین برای اینکه تلاش کنیم با خودمان مهربان باشیم. جایی که احساس شرم از وجودمان سر بر می‌آورد، باید به جای خودانتقادی شدید، با درک و پذیرش احساسات با خود رفتار کنیم.

‌

◼️ در نهایت، با داشتن یک شبکه حمایتی گسترده، متشکل از خانواده، دوستان و آشنایان می‌توان احساساتی که به وسیله کمال‌گرایی برانگیخته می‌شوند، یا زاییدهٔ آن به حساب می‌آیند را بهتر مدیریت کرد. همچنین کمک گرفتن از افراد متخصص و روانشناسان می‌تواند در این امر کمک‌کننده باشد.

‌

✍?عرفان حمیده

دانشجوی روانشناسی شهید بهشتی تهران

 

---

---