کلاه‌برداری پانزی: خطری که از آن‌چه فکر می‌کنید به شما نزدیک‌تر است!

‌

?️ دوشنبه ۱ مرداد ۱۴۰۳

‌

◾عارف رفیعی: احتمالا بسیاری از مخاطبان این مطلب نام دسیسه یا حقه یا ترفند یا به طور ساده کلاه‌برداری پانزی را نشنیده باشند یا فقط نامش را شنیده باشند. اما بعد از خواندن این مطلب متوجه شوند یا خودشان یا بسیاری از دوستان و بستگان‌شان اسیر این دسیسه شده‌اند یا حداقل در معرض آن بوده‌اند!

‌

▪️دسیسه پانزی چیست؟ این طرح کلاه‌برداری نام خود را از چالز پانزی گرفته است که در دهه ۱۹۲۰ میلادی با شگردی که در ادامه در موردش صحبت می‌کنیم در آمریکا دست به کلاه‌برداری زد. هر چند که ظاهراً او مبدع این ترفند نبوده است ولی به هر حال افتخار نام‌گذاری این ترفند نصیب او شده است! قبل از ادامه بحث، لازم است بدانیم کلا‌ه‌برداری پانزی با کلاه‌برداری هرمی که خیلی از افراد با آن آشنایی دارند متفاوت است.

‌

▪️اما کلاه‌برداری پانزی چگونه است؟ با یک مثال پیش می‌رویم. فرض کنید شخصی کلاه‌بردار با ظاهر موجه نزد شما می‌آید و با چرب‌زبانی و شاید ارایه چند صفحه مدرک و عکس و… به شما می‌گوید که در بورس آمریکا سرمایه‌گذاری می‌کند و ماهیانه ۴ تا ۵ درصد سود دلاری دارد( برای سود دلاری عددی قابل توجه است). شما متقاعد می‌شوید و مبلغی مثلاً ۱۰۰۰ دلار سرمایه‌گذاری می‌کنید( زهی خیال باطل). شخص کلاه‌بردار تا دو ماه از پول خودتان هر ماه ۵۰ دلار( مجموعا ۱۰۰ دلار) به شما پرداخت می‌کند یعنی معادل همان ماهی ۵ درصد وعده داده شده. او همچنان ۹۰۰ دلار از پول شما را در اختیار دارد. در این موقع به خاطر تبلیغات شخص کلاه‌بردار، فرد دیگری وارد این بازی می‌شود. فرض کنید نفر جدید هم ۲۰۰۰ دلار وارد می‌کند. شخص کلاه‌بردار الان می‌تواند از پول جدید وارد شده سود ماهیانه شما را هم پرداخت کند. و البته باید سود خود آن شخص دوم را نیز باید پرداخت کند. در ادامه روند هر وقت پول جدیدی وارد شود از آن برای پرداخت به اصطلاح سود! قدیمی‌ها استفاده می‌شود. برای برقراری این روند، شخص کلاه‌بردار ممکن است تعدادی از سرمایه‌گذاران را قربانی کند یعنی سود آن‌ها را ندهد. خلاصه این‌که این سیستم تا زمانی کار می‌کند تا به بن‌بست برسد یا شخص کلاه‌بردار از سود اشباع شود و پول ملت را بردارد یا پا به فرار بگذارد.

‌

▪️این بود ماهیت کلاه‌برداری پانزی که به طور ساده یعنی پرداخت به اصطلاح سود عده‌ای از سرمایه‌گذاران بی‌خبر از ماجرا از محل پول دیگران ( عمدتا افراد تازه وارد) و قربانی شدن عده‌ای دیگر. اما مشکل این است که امروزه کلاه‌برداری پانزی با انواع رنگ و لعاب‌ها در کشور ما رواج دارد و متاسفانه ضعف دستگاه‌های نظارتی در این زمینه مشهود است. کلاه‌برداران پانزی در پوشش سرمایه‌گذاری در بورس آمریکا (معمولا با ربات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی)، استخراج رمز ارز در فضای مجازی و اینترنت در حال جولان دادن هستند و هر ساله قربانیان زیادی می‌گیرند. در باب علت گرایش قربانیان به این نوع کلاه‌برداری می‌توان بحث‌های فراوانی مطرح کرد اما هدف این نوشته کمک به مخاطب گرامی است تا به دام کلاه‌بردارن پانزی نیفتد.

‌

▪️اما چگونه می‌توان به ماهیت پانزی یک پیشنهاد که ممکن است بسیار جذاب و پر زرق و برق باشد پی برد یا حداقل شک کرد؟ تجربه خودم را می‌توانم در چند بند خلاصه کنم:

‌

۱- تمام پیشنهاداتی که وعده سود ماهیانه تقریبا ثابت مخصوصا در حدود ۴ تا ۵ درصد ماهیانه می‌دهند را به طور پیش‌فرض پانزی در نظر بگیرید. عملا طراحی سیستم‌های معاملاتی که سود ثابت ماهیانه (آن هم ۴ تا ۵ درصد ماهیانه) باشد برای اکثر معامله‌گران غیر ممکن است. توجه کنید که این درصد سود دلاری در سطح جهانی عددی واقعا قابل توجه است. با درصد سود و تورم کشور ما مقایسه نکنید! با توجه به ماهیت بازارهای مالی که روندهای صعودی و نزولی و خنثی دارند کسب سود پیوسته و ثابت برای اکثریت معامله‌گران یک خیال واهی است مگر معامله‌گران بسیار حرفه‌ای که معمولا چنین معامله‌گرانی هم به پول من و شما در شهری کوچک در جنوب ایران نیازی ندارند!همچنین در موضوع ربات‌های معامله‌گر هم بسیار بزرگ‌نمایی می‌شود در حالی‌که هوش انسانی همچنان عامل اصلی سود معامله‌گران موفق است.

‌

۲- سرمایه‌گذاری شهروند ایرانی در بورس‌های خارجی مانند بورس آمریکا غیرقانونی است. حتی اگر شخصی ادعا کند که با پول شما در بورس آمریکا سرمایه‌گذاری می‌کند در حالت خوش‌بینانه، درگیر یک کار غیرقانونی است. اما منطقی‌تر این است که همان طرح پانزی را اجرا می‌کند.

‌

۳- استخراج (mine) رمزارزها یک صنعت شناخته شده در دنیا است. اجاره دستگاه‌ها و به اصطلاح مزارع استخراج رمزارز هم همین‌طور. اما باز هم در این صنعت هم سود ثابت و پیوسته عملا ممکن نیست.

‌

۴- اگر دیدید در یک سایت یا کانال تلگرامی سرمایه گذاری، به شکلی شما را مجبور می‌کنند اصل پول را به مدت معینی(معمولا ۲ سال) نگه دارید ذهن‌تان باید به سمت پانزی بودن طرح برود.‌ این کار به کلاه‌بردار پانزی فرصت می‌دهد با خیال راحت از این که قربانی نمی‌تواند طبق قانون خود طرح به اصلاح سرمایه گذاری، تا مدت ۲ سال نمی‌تواند اصل پول را برداشت کند؛ فرصت داشته باشد از پول خود او سود خودش یا دیگر سرمایه‌گذاران (بخوانید قربانیان) را پرداخت کند. گفتیم عدد مرسوم سود کلاه‌برداری پانزی ماهیانه ۴ تا ۵ درصد است. بازه ۲ ساله قفل بودن اصل پول یعنی این که سرمایه‌گذار اگر هیچ کاری هم نکند در این دو سال زمان دارد اصل پول را به قربانی برگرداند.

‌

۵- به نام ترکیه حساس باشید! ترکیه بهشت کلاه‌برداران پانزی است(به همراه سایت‌های قمار و شرط‌بندی غیرقانونی و انواع دیگر کلاه‌برداری) بسیاری از سایت‌ها و کانال‌های پانزی جای پایی در ترکیه دارند. برخی در ترکیه برای وجاهت بخشیدن به کلاه‌برداری‌های خود‌، در ترکیه دفتر و تشکیلات دارند و حتی سمینار برگزار می‌کنند. البته حکم کلی نمی‌توان صادر کرد اما بهتر است با شنیدن نام ترکیه، حداقل پانزی بودن طرح را در گوشه ذهن داشته باشید.

‌

▪️ و اما فرق کلاهبرداری پانزی با هرمی: احتمالا مخاطبان گرامی با کلاه‌برداری هرمی آشنایی قبلی دارند. در این نوع کلاه‌برداری، برای کسب سود، افزودن زیر مجموعه الزامی است. در حالی‌که در کلاه‌برداری پانزی الزامی برای این کار در نظر گرفته نمی‌شود. هرچند که در عمل، ماهیت کلاه‌برداری پانزی هم این‌گونه است که عمدتا سود افراد قدیمی از محل سرمایه‌گذاری افراد جدید پرداخت می‌شود!

‌

▪️ در پایان یک خاطره: دوستی با من تماس گرفت و گفت یکی از بستگانش قصد دارد در یک پروژه سرمایه‌گذاری اینترنتی شرکت کند و من فکر می‌کنم یک طرح پانزی است. اگر می‌توانی بنده خدا را راهنمایی کن و توجیه‌اش کن که چرا پانزی است! من هم با آن شخص صحبت کردم و کلیات کار را برایش توضیح دادم. ایشان حرف من را قطع کرد و گفت ولی سودی که می‌دهند خیلی بیشتر از ماهی ۴ تا ۵ درصد است! گفتم حالا درگیر عدد نشو! مثلا ماهی ۷ درصد. حکایت همان است. گفت نه! خیلی بیشتر است. گفتم مثلا چقدر؟ پاسخ داد: من بسته ۱۰۰ دلاری را فعال کرده‌ام و طبق طرح ۱۲ ساعت بعد، سود ۱۱ برابری در حسابم دیده می‌شود. اما الان که می‌خواهم ۱۲۰۰ دلار پولم(!) را برداشت کنم به من گفته شده که باید بسته ۳۰۰ دلاری که آن هم سودش ۱۱ برابر در ۱۲ ساعت است را نیز بخرم و بعد یک جا برداشت کنم! کمی مکث کردم و گفتم دوست عزیز! قبول داری که کسی که توانایی دارد که با پول شما آن‌قدر سود بسازد که بتواند فقط ۱۱ برابرش را به شما بدهد عملا گنج پیدا کرده است؟! آیا مرض دارد که این گنج را با شما شریک شود؟ آیا چنین فردی محتاج ۱۰۰ دلار شما است؟! جواب آن فرد فقط و فقط سکوت بود. و البته چنین نوع کلاه‌برداری دیگر اسمش پانزی نیست. شما چه اسمی برای آن انتخاب می کنید؟ می‌خواهم بگویم برخی وقت‌ها با منطق می‌شود به ماهیت کلاه‌بردارانه برخی طرح‌های این‌چنینی پی برد.

‌

سخن پایانی:

‌

‌

الف- طرح‌های سرمایه‌گذاری در فارکس و بورس و استخراج رمزارز در واقعیت وجود دارند. هر پیشنهاد سرمایه‌گذاری الزاما پانزی نیست. اما با توجه به موارد گفته شده، امید است مخاطب گرامی در برخورد با چنین پیشنهاداتی احتیاط کند تا اسیر این نوع کلاه‌برداری رایج نشود.

‌

ب- همه افرادی که در طرح‌های پانزی شرکت می‌کنند ضرر نمی‌کنند. طبیعی است که برخی نیز در این میان به سود می‌رسند. شخصا موارد متعددی را دیده‌ام. اما این سود به قیمت زیان و بیچاره شدن تعدادی دیگر فراهم می‌شود.

‌

ج- به خاطر احتمال ایجاد حاشیه‌های ناخواسته در این نوشته، از هیچ یک از طرح‌های معروف پانزی در ایران نام برده نشد. اما شما می‌توانید با مراجعه به سایت اینترنتی وب آموز(محمد جرجندی) و کانال تلگرامی آن که در زمینه اطلاع‌رسانی کلاه‌برداری‌های مختلف از جمله طرح‌های پانزی فعالیت دارد اطلاعات بیشتری در مورد این طرح‌ها بگیرید.

‌

د- منطقه لارستان در اذهان بسیاری منطقه به نوعی ثروتمند قلمداد می‌شود. از این رو تلاش دست‌اندرکاران این نوع کلاه‌برداری برای ترغیب شهروندان این خطه می‌تواند زیاد باشد. مراقب باشید!

‌

امیدوارم اگر این مطلب نسبتا طولانی برای شما مفید بود برای دوستان و بستگان خود نیز بفرستید.

 

---

---