نگاهی به دنیای ژنتیک؛ کدام ویژگی‌‌ها را از پدر و کدام را از مادرمان به ارث می‌بریم؟

‌

🗓️ جمعه ۱۴ دی ۱۴۰۳

‌

◾خورشید لارستان: اگر تا به حال از کسی شنیده‌اید که درست مثل مادرتان هستید، باید بدانید که این جمله کاملاً درست نیست. در حقیقت، ما (به ویژه زنان) بیشتر شبیه پدر خود هستیم تا مادر خود. علاوه بر این، تئوری‌ای مطرح شده که بیان می‌کند سبک زندگی پدر پیش از بسته شدن نطفه جنین، یعنی رژیم غذایی و احوالات او، اساس سلامت آینده فرزند او را تشکیل می‌دهد. در اغلب موارد، فرزندان فرم نوک بینی، دور لب‌ها، اندازه استخوان گونه، گوشه چشم‌ها و فرم چانه را از پدر و مادرشان به ارث می‌برند. این قسمت‌ها، نواحی کلیدی‌ای هستند که هنگام تشخیص چهره بیشتر از بقیه قسمت‌های صورت به چشم می‌آیند. وقتی با کسانی مواجه می‌شویم که این قسمت‌های صورت‌شان شبیه به هم است، تصور می‌کنیم تقریبا هم‌شکل هستند!

‌

▪️کد ژنتیکی هر فرد تقریباً شامل ۲۰,۰۰۰ ژن است که ویژگی‌هایی مانند خصوصیات جسمانی، سلامت و حتی شخصیت او را تعیین می‌کنند. برخی از ویژگی‌ها تنها به یک ژن مرتبط هستند، مانند رنگ چشم، کک‌ومک و چال گونه؛ در حالی که برخی دیگر توسط چندین ژن تعیین می‌شوند، مانند رنگ مو و قد. افراد ژن‌های خود را به روش‌های مختلفی از والدینشان به ارث می‌برند. اولین روش، ژن غالب است؛ ژنی که تنها از یک والد به فرزند منتقل می‌شود تا ویژگی مربوطه در فرزند ظاهر شود. در مقایسه، ژن‌های مغلوب باید از هر دو والد به فرزند منتقل شوند تا ظاهر شوند. اما الگوهای وراثتی پیچیده‌تری هم وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها وراثت مرتبط با کروموزوم X است. صفات مرتبط با کروموزوم X تحت تأثیر انواع ژنی هستند که روی این کروموزوم قرار دارند. رنگ مو یکی از این صفات است، همان‌طور که بیماری‌هایی مانند کم‌خونی داسی‌شکل یا فیبروز کیستیک نیز با آن مرتبط هستند.

‌

◼️ نقش پدر در رنگ چشم فرزند. داشتن چشمان قهوه‌ای نمونه‌ای از یک ویژگی ژنتیکی غالب است. اگر یکی از والدین این ویژگی را داشته باشد، احتمال زیادی وجود دارد که فرزند نیز آن را به ارث ببرد. از سوی دیگر، داشتن چشمان آبی یک ویژگی مغلوب است؛ بنابراین هر دو والد باید حامل این ژن باشند تا فرزند آن را به ارث ببرد. از سوی دیگر رنگ چشم معمولا تحت تاثیر ژن پدر هست. یعنی اگر پدر چشم‌های قهوه و مادر چشم آبی داشته باشد، چشم‌های فرزند احتمالاً به سمت پدر کشیده می‌شود و به رنگ قهوه‌ای در می‌آید. آبی و سبز ژن‌های مغلوب محسوب می‌شوند و از میان این دو، آبی غالب‌تر از سبز است. اما کماکان ممکن است پدر و مادری که هر دو چشم‌های آبی‌رنگ دارند، صاحب فرزندی با چشم‌های قهوه‌ای شوند.

‌

◼️ نقش مادر در هوش فرزند. هوش نمونه دیگری از صفات مرتبط با کروموزوم X است و از آنجایی که زنان دارای دو کروموزوم X و مردان تنها یک کروموزوم X هستند، تحقیقات نشان داده که زنان دو برابر بیشتر احتمال دارد که صفات مرتبط با هوش را به فرزند خود منتقل کنند.

‌

◼️ نقش مادر در بیش‌فعالی فرزند. اگر اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) دارید، ممکن است به دلیل ژن‌هایی باشد که شیمی مغز مادرتان را تحت تأثیر قرار داده‌اند.

‌

◼️ نقش مادر در الگوی خواب فرزند. اگر در خوابیدن مشکل دارید، احتمالاً مادرتان هم همین مشکل را دارد. مطالعات نشان می‌دهد فرزندان زنانی که دچار بی‌خوابی هستند، احتمال بیشتری دارد که خودشان نیز به این اختلال مبتلا شوند. این یافته نشان می‌دهد که کودکان می‌توانند استعداد ابتلا به این اختلال خواب را از مادران خود به ارث ببرند. در مقابل مادرانی که خواب کافی و عمیق را تجربه می‌کنند هم این الگو را به فرزندانشان انتقال می‌دهند.

‌

◼️ نقش پدر در رنگ و بافت مو. برخلاف آنکه موی فر ژن غالب محسوب می‌شود، حتی اگر یکی از والدین هم این ویژگی را داشته باشد، به این معنی نیست که فرزند آن‌ها هم حتما موی فر خواهد داشت. با این‌حال بررسی‌ها نشان داده اگر پدر موهای ضخیم، تیره یا فرفری و مجعد و تاب‌دار داشته باشد، با احتمال خیلی زیاد فرزندان او نیز چنین خصلت‌هایی را به ارث می‌برند.

‌

◼️ نقش پدر در مهارت‌های ریاضی فرزند. باور کنید یا نه، توانایی شناختی مانند مهارت‌ ریاضی از سمت پدر به ارث می‌رسد. اگر پدر هوش ریاضی بالاتری داشته باشد، احتمالاً این ژن را به فرزند خودش منتقل می‌کند و او نیز توانایی بیشتری در حل مسئله پیدا می‌کند.

 

---

---